De eerste helft van de 20e eeuw wordt gekenmerkt door politieke onrust, sociale veranderingen en technologische vooruitgang. In deze periode bloeit een kunstvorm op die de alledaagse momenten van het leven vastlegt: straatfotografie. Dit genre binnen de fotografie wordt een medium voor het vastleggen van de menselijke ervaring, het documenteren van historische gebeurtenissen en het beïnvloeden van de publieke opinie. In dit 3e deel van ‘de geschiedenis van de straatfotografie’ wil ik je meenemen naar de eerste helft van de 20e eeuw. Van zijn opkomst tot zijn invloed op de hedendaagse fotografie. Hier vind je deel 1 en deel 2 en van deze serie.
De opkomst van de straatfotografie
Straatfotografie, zoals we die vandaag kennen, ontstaat in de late 19e eeuw met de uitvinding van de draagbare camera en de opkomst van stedelijke centra. In de vroege 20e eeuw beginnen fotografen de straten op te gaan. Geïnspireerd door de snelle veranderingen in de samenleving en de behoefte om het dagelijks leven vast te leggen. Er zijn talrijke sociale vraagstukken die de samenleving in verschillende delen van de wereld treffen. Enkele van die belangrijkste kwesties zijn:
- De Grote Depressie:
De economische neergang van de jaren 1930 leidt tot massale werkloosheid. Armoede en dakloosheid vieren hoogtij in veel landen, met name in de Verenigde Staten na de beurskrach van 1929. Mensen worstelen om te overleven te midden van voedseltekorten en een gebrek aan sociale voorzieningen. - Arbeidsomstandigheden:
In veel delen van de wereld zijn de arbeidsomstandigheden gruwelijk, vooral voor fabrieksarbeiders en arbeiders in de landbouw. Lange werkdagen, lage lonen, gebrek aan veiligheid op de werkplek en uitbuiting van arbeiders zijn veelvoorkomende problemen. - Rassensegregatie en burgerrechten:
Raciale ongelijkheid is wijdverbreid. Met name in de Verenigde Staten, waar rassensegregatie van kracht is in vele aspecten van het leven. Zoals huisvesting, onderwijs, en openbare voorzieningen. Ook in andere delen van de wereld worden minderheden vaak gediscrimineerd en gemarginaliseerd. - Stedelijke armoede:
De snelle verstedelijking brengt vele uitdagingen met zich mee, waaronder overbevolking, slechte huisvesting, en gebrek aan basisvoorzieningen zoals sanitair en schoon drinkwater. Steden zijn vaak broedplaatsen van armoede, criminaliteit en sociale ongelijkheid.
De invloed van straatfotografie op de publieke opinie
Ook in die tijd dient de straatfotografie niet alleen als een artistieke expressie. Maar ook als een krachtig middel om de publieke opinie te vormen en sociale verandering te bewerkstelligen. Fotografen zoals Cartier-Bresson, Evans en Lange brengen de realiteit van het menselijk lijden, de strijd om het bestaan en de vreugde rechtstreeks naar het publiek. Daardoor ontstaat een diepgaand begrip en empathie voor degenen die anders misschien ongezien en ongehoord zouden blijven.
In een tijd van politieke onrust en economische onzekerheid dienen de beelden van straatfotografen als een krachtige aanklacht tegen onrecht en ongelijkheid. Door hun werk kunnen kijkers zich inleven in de menselijke ervaring aan de rand van de samenleving. En ze worden aangespoord om na te denken over de noodzaak van verandering.
De Grote Meesters van de straatfotografie
Je kunt zeggen dat het een cruciaal tijdperk is in de geschiedenis van de fotografie. Een aantal toonaangevende fotografen geeft in de eerste helft van de 20e eeuw een nieuwe invulling aan deze kunstvorm. Ze leggen de wereld om ons heen vast op een manier die tot op de dag van vandaag inspirerend is. Deze meesters van de lens hebben niet alleen de kunst van het vastleggen van alledaagse momenten verfijnd, maar ze hebben ook de maatschappelijke en culturele context van hun tijd gevormd en beïnvloed.
1. Eugène Atget (1857-1927): documentair van Parijs’ vergane glorie
Eugène Atget staat bekend om zijn iconische foto’s van het oude Parijs. Zijn werk, zoals “Rue Asselin” (1907), is niet alleen een verbluffend visueel archief, maar draagt ook bij aan het vastleggen van de historische en architectonische erfenis van de stad. Zijn betekenis voor de publieke opinie ligt in het bewaren van een verleden dat anders verloren zou zijn gegaan. Vandaag de dag bieden zijn foto’s een nostalgische blik op het verleden en dienen ze als inspiratiebron voor stadsplanners en architecten die streven naar het behoud van historische gebouwen en wijken.
2. Henri Cartier-Bresson (1908-2004): de vader van het beslissende moment
Henri Cartier-Bresson’s concept van het “beslissende moment” verandert voor altijd de manier waarop we naar (straat)fotografie kijken. Zijn beroemde meesterwerk “Achter de Gare Saint-Lazare” (1932) illustreert dit concept perfect. Hij legt niet alleen momenten vast, maar ook de menselijke ziel. Zijn werk geeft een intieme blik op het alledaagse leven. In onze tijd blijft zijn invloed voelbaar in de zoektocht van hedendaagse fotografen naar authentieke, spontane momenten die de menselijke ervaring vastleggen. Zijn vermogen om de perfecte compositie vast te leggen op het juiste moment definieert de esthetiek van de straatfotografie voor generaties.
3. Walker Evans (1903-1975): De stem van de grote depressie
Walker Evans’ documentaire werk tijdens de Grote Depressie, waaronder “Alabama Tenant Farmer Wife” (1936), brengt de ontberingen van de Amerikaanse plattelandsbevolking op indringende wijze onder de aandacht. Zijn foto’s zijn niet alleen visueel aangrijpend, maar dragen ook bij aan een groter bewustzijn van de sociaaleconomische problemen van die tijd. Vandaag de dag blijft zijn werk een herinnering aan de veerkracht van de mens tijdens moeilijke tijden en inspireert het tot reflectie op hedendaagse sociale en economische vraagstukken. Evans’ compromisloze benadering van het vastleggen van de waarheid en zijn beheersing van compositie maken hem een van de invloedrijkste fotografen van zijn tijd.
4. Dorothea Lange (1895-1965): de stem van de arbeidersklasse
Als een van de pioniers van sociale documentaire fotografie, wordt Dorothea Lange bekend door haar portretten van de Amerikaanse arbeidersklasse tijdens de Grote Depressie. Haar meest bekende werk, “Migrant Mother” (1936), wordt een iconisch beeld van en het belichaamt de ontberingen van de Amerikaanse arbeidersklasse. Lange brengt de menselijke kant van het lijden naar voren en mobiliseert steun voor de armen. Haar erfenis leeft voort als een herinnering aan de kracht van fotografie om sociale verandering teweeg te brengen.
5. Brassai (1899-1984): Een Intieme Blik op het Nachtleven
Brassai’s nachtelijke beelden van Parijs, zoals “Le Couple” (1932), bieden een unieke kijk op het nachtleven van de stad. Zijn werk geeft een intieme kijk op het menselijk bestaan in de schaduwen van de nacht. Vandaag de dag blijven de foto’s van Brassai (pseudoniem van Gyula Halász) een bron van inspiratie voor hedendaagse straatfotografen die streven naar het vastleggen van de atmosfeer van een stad bij nacht.
6. Robert Doisneau (1912-1994): poëzie in het alledaagse
Robert Doisneau’s werk, waaronder “Le Baiser de l’Hôtel de Ville” (1950), staat bekend om zijn poëtische en humoristische kijk op het dagelijks leven. Zijn foto’s belichamen de schoonheid van alledaagse momenten en inspireren een gevoel van nostalgie en romantiek. In onze tijd blijven zijn foto’s een inspiratiebron voor hedendaagse fotografen die streven naar het vastleggen van de menselijke ervaring met een vleugje humor en poëzie.
7. Margaret Bourke-White (1904-1971): een getuige van de geschiedenis
Margaret Bourke-White was een pionier in de fotojournalistiek en documenteerde met krachtige beelden, zoals “Fort Peck Dam” (1936), de Grote Depressie en de Tweede Wereldoorlog. Haar foto’s brengen de realiteit van historische gebeurtenissen rechtstreeks onder de aandacht van het publiek en inspireren tot actie. Haar werk blijft een inspiratie voor documentaire fotografen die streven naar het vastleggen van historische gebeurtenissen en hun impact op de menselijke ervaring.
Nederlandse straatfotografen in het begin van de 20e eeuw
Nederland heeft een rijke geschiedenis van straatfotografie, maar in het begin van de 20e eeuw was het nog niet zo gebruikelijk als vandaag de dag. Desalniettemin zijn er een paar Nederlandse fotografen die zich bezighielden met het vastleggen van het dagelijks leven op straat:
1. Jacob Olie (1834-1905):
Jacob olie is een Nederlandse fotograaf die vooral bekend staat om zijn bijdragen aan de documentatie van het Amsterdamse stadsleven in de late 19e eeuw. Zijn werk biedt een unieke kijk op het Amsterdam van die tijd, met een focus op het dagelijks leven van gewone mensen.
Olie begint zijn carrière als lithograaf, maar ontwikkelt al snel een passie voor fotografie. Hij wordt een van de pioniers van de Nederlandse fotografie en is een van de eerste fotografen die systematisch het stadsleven in Amsterdam vastlegt. Zijn foto’s zijn van onschatbare waarde voor historici en liefhebbers van Amsterdamse geschiedenis, omdat ze een gedetailleerd beeld geven van de straten, gebouwen en mensen van die tijd.
Wat Olie’s werk zo bijzonder maakt, is zijn vermogen om de alledaagse momenten van het leven vast te leggen. Hij fotografeert niet alleen de majestueuze architectuur van de stad, maar ook de arbeiders, handelaren, kinderen en andere mensen die de straten bevolken. Zijn foto’s stralen een gevoel van authenticiteit uit en bieden een intieme blik op het leven in Amsterdam in de 19e eeuw.
Hoewel Jacob Olie tijdens zijn leven misschien niet de erkenning krijgt die hij verdient, wordt zijn werk nu beschouwd als een onschatbare schat voor het begrip van het historische Amsterdam. Zijn foto’s bieden niet alleen een visueel archief van een vervlogen tijdperk, maar dienen ook als inspiratiebron voor hedendaagse straatfotografen die streven naar het vastleggen van het leven zoals het is, in al zijn eenvoudige pracht.
2. Bernard Eilers (1878-1951):
Fotograaf Bernard Eilers staat bekend om zijn levendige documentatie van het stadsleven, voornamelijk in Amsterdam en andere Nederlandse steden. Zijn werk biedt een boeiende en gedetailleerde kijk op het dagelijks leven van mensen in de vroege 20e eeuw.
Eilers is geboren en getogen in Nederland en ontwikkelt al op jonge leeftijd een passie voor fotografie. Hij wordt al snel een van de vooraanstaande fotografen van zijn tijd, met een focus op straatfotografie. Zijn beelden vangen de energie en dynamiek van het stadsleven in die periode.
Wat Eilers’ werk zo bijzonder maakt, is zijn vermogen om intieme momenten vast te leggen te midden van de drukte van de stad. Hij heeft een scherp oog voor compositie en licht, waardoor zijn foto’s een diepgaande emotionele impact hebben. Of het nu gaat om marktscènes, straatartiesten, of gewoon mensen die hun dagelijkse bezigheden uitvoeren, Eilers weet de essentie van het moment vast te leggen.
George Hendrik Breitner (1857-1923):
Wat Breitners werk zo bijzonder maakt, is zijn vermogen om het alledaagse te verheffen tot iets buitengewoons. Hij is meester in het vastleggen van de menselijke ervaring in de stad, of het nu gaat om straatscènes, markten, of mensen die gewoon hun dagelijkse bezigheden uitvoeren. Zijn foto’s stralen een gevoel van authenticiteit en levensechtheid uit, en ze bieden een boeiende kijk op het Amsterdam van zijn tijd.
Naast zijn talent voor het vastleggen van het stadsleven, draagt Breitner ook bij aan de technische ontwikkeling van de fotografie. Hij experimenteert met verschillende technieken en composities, en zijn werk is vaak baanbrekend en vernieuwend
Hoewel George Hendrik Breitner vooral bekend staat als schilder, wordt zijn fotografisch werk vandaag de dag nog steeds gewaardeerd en bestudeerd. Zijn foto’s bieden niet alleen een visuele reis naar het verleden, maar dienen ook als inspiratiebron voor hedendaagse fotografen die streven naar het vastleggen van de menselijke ervaring in de stedelijke omgeving.
Henri Berssenbrugge (1873-1959):
Berssenbrugge was een Nederlandse fotograaf die bekend stond om zijn straat- en stadsfotografie, vooral in Den Haag. Zijn werk biedt een intrigerende en levendige kijk op het alledaagse leven in Nederland aan het begin van de 20e eeuw.
Mijn werk als straatfotograaf
Natuurlijk laat ik mij ook graag inspireren door de Grote Namen van de straatfotografie. Sinds ik begon te fotograferen in de 70-er jaren van de vorige eeuw ben ik geïnteresseerd in het wel en wee van mensen op straat. Ik ga er dan ook graag met mijn camera op uit.
Bekijk hier meer van mijn straatfotografie:
Op mijn website heb ik een paar pagina’s gewijd aan mijn werk als straatfotograaf. Klik op de links als je mijn werk wilt zien:
Workshop straatfotografie bij mij volgen?
Ik geef regelmatig workshop straatfotografie voor kleine groepjes enthousiaste liefhebbers. Je bent van harte welkom. Op zaterdag 6 juli is de volgende. Ook in mijn vervolgcursus wordt een les aan straatfotografie besteed.
Blog over straatfotografie
Bekijk via deze link al mijn blogberichten over straatfotografie.
