Straatfotografie is meer dan alleen het vastleggen van alledaagse scènes op straat. Het is een kunstvorm die diep verweven is met de sociale en politieke context van de samenleving waarin het ontstaat en evolueert. Door de geschiedenis heen heeft straatfotografie een cruciale rol gespeeld bij het documenteren van maatschappelijke veranderingen, het vastleggen van sociale ongelijkheid en het tonen van hoe mensen dat ervaren in al zijn facetten. Na deel 1, ga ik in deel 2 van de geschiedenis van de straatfotografie dieper in op de sociale en politieke context van de straatfotografie in de 19e eeuw. En ik laat een aantal bekende fotografen van die tijd hun opwachting maken.
De vroege geschiedenis van straatfotografie
Fotografen in de vroege dagen van de straatfotografie in de 19e eeuw, waren getuige van de opkomst van de camera obscura. en de uitvinding van de eerste draagbare camera’s. Deze technologische ontwikkelingen maakten het mogelijk voor fotografen om zich vrij door de straten te bewegen en spontane momenten vast te leggen.
In de tweede helft van de 19e eeuw veranderde de wereld door de opkomst van de fotografie. Een innovatie die niet alleen de manier waarop we de wereld zien veranderde, maar een die ook de sociale en politieke context ervan beïnvloedde. Straatfotografie, een subgenre van deze opkomende kunstvorm, speelde een cruciale rol in het vastleggen van de alledaagse realiteit van mensen op straat. En het werd een krachtig middel om de sociale en politieke kwesties van die tijd te belichten.
Industrialisatie en urbanisatie
In de vroege 19e eeuw bevond Europa zich in een periode van immense verandering. De industriële revolutie bracht een snelle urbanisatie met zich mee, waardoor steden snel groeiden en de stedelijke levensstijl een prominente rol begon te spelen in het dagelijks leven. Deze verandering bracht ook sociale en politieke spanningen met zich mee. Met name in stedelijke gebieden waar arbeiders worstelden met slechte arbeidsomstandigheden, armoede en sociale ongelijkheid.
Het was in deze context van veranderingen en onrust dat de straatfotografie tot bloei kwam. Fotografen begonnen de straten op te gaan. Om gewapend met hun camera’s het leven in de stad vast te leggen. Deze vroege straatfotografen waren pioniers, vaak met zware en logge apparatuur die hen beperkte in mobiliteit. Maar met hun vastberadenheid om de alledaagse realiteit vast te leggen waren ze niet te stoppen.
Sociale kwesties
Eén van de belangrijkste sociale kwesties die straatfotografen in deze tijd documenteerden, was de arbeidersklasse en diens leefomstandigheden. De opkomst van de industriële revolutie bracht een enorme toename van fabrieksarbeid met zich mee. Arbeiders werkten lange uren onder vaak gevaarlijke omstandigheden en voor een schamel loon. Straatfotografen zoals Jacob Riis en Charles Nègre legden de armoede en ontberingen van deze arbeiders vast. Hun foto’s werden een krachtig middel om het publiek bewust te maken van de noodzaak van sociale hervormingen.
Politieke kwesties
Met straatfotografie werden politieke kwesties belicht. In een tijd van opkomend socialisme en politieke onrust dienden de beelden van straatfotografen als getuigenissen van de ongelijkheid en het onrecht dat heerste in de maatschappij. Foto’s van demonstraties, stakingen en politieke bijeenkomsten werden verspreid en ze hielpen bij het mobiliseren van de publieke opinie en het stimuleren van sociaal bewustzijn.
Naast sociale en politieke kwesties speelde ook de opkomst van de stedelijke cultuur een belangrijke rol in de ontwikkeling van straatfotografie. Steden werden steeds levendiger en diverser, met een scala aan menselijke interacties en culturele vermenging die een rijke bron vormden voor fotografen om te verkennen. Van marktscènes tot straatartiesten, van alledaagse voorbijgangers tot extravagante paradijsvogels, de straten van de 19e-eeuwse steden waren een eindeloze bron van inspiratie voor straatfotografen.
Draagbare apparatuur
De technologische vooruitgang speelde ook een cruciale rol in de ontwikkeling van straatfotografie in de 19e eeuw. Omdat fotocamera’s steeds compacter en draagbaarder werden, kregen fotografen meer vrijheid en flexibiliteit om zich door de straten te bewegen om momenten vast te leggen zoals ze zich voordeden. De uitvinding van de daguerreotypie in 1839, gevolgd door de ontwikkeling van de natte plaat in het collodionproces, maakte het mogelijk om sneller en efficiënter foto’s te maken. Daardoor konden straatfotografen meer spontane en realistische beelden vastleggen.
Ondanks de vooruitgang op technologisch en artistiek gebied, waren er echter ook uitdagingen voor straatfotografen in deze tijd. De beperkingen van de fotografische apparatuur maakten het moeilijk om snel te werken, waardoor fotografen vaak geduld moesten hebben om het juiste moment vast te leggen. Bovendien werden ze soms geconfronteerd met weerstand van mensen op straat, die zich ongemakkelijk voelden bij het idee van gefotografeerd te worden zonder hun toestemming. Wat dat betreft was dat toentertijd niet anders dan nu. Ik merk die weerstand ook als ik zelf straatfotografie doe. Of als ik workshops straatfotografie geef.
Desondanks slaagden straatfotografen erin om een onuitwisbare stempel te drukken op de geschiedenis van de fotografie en de maatschappij als geheel. Hun beelden hebben niet alleen bijgedragen aan een beter begrip van de sociale en politieke verhoudingen in hun tijd, maar ze hebben ook een blijvende invloed gehad op de manier waarop we de wereld om ons heen zien. In een tijd van grote veranderingen en onzekerheid waren het de straatfotografen die ons een beeld gaven van de menselijke ervaring in al haar complexiteit en diversiteit. Hun erfenis leeft voort in de straatfotografen van vandaag, die nog steeds dezelfde passie en toewijding tonen om de wereld om ons heen vast te leggen. Eén beeld tegelijk.
George Hendrik Breitner
George Hendrik Breitner was een Nederlandse kunstenaar. Hij is een bekende schilder, maar hij is ook bekend om zijn meesterlijke straatfotografie. Geboren in 1857 in Rotterdam, verwierf Breitner bekendheid in Amsterdam, waar hij de dynamiek van het stadsleven vastlegde door zijn lens.
Breitner’s werk kenmerkt zich door zijn vermogen om de essentie van het alledaagse leven te vangen. Zijn foto’s onthullen de rauwe schoonheid van het straatleven, met levendige composities en gedurfde perspectieven. Hij was een pionier in het vastleggen van momenten in de straten van Amsterdam, waarbij hij de sfeer en energie van de stad op indrukwekkende wijze vastlegde.
Door zijn unieke benadering van straatfotografie creëerde Breitner een onschatbaar historisch document van het Amsterdamse leven aan het einde van de 19e eeuw. Zijn werk biedt niet alleen een kijkje in het verleden, maar het inspireert nog steeds hedendaagse fotografen.
Breitner’s invloed strekt zich uit tot ver buiten zijn tijdperk. Zijn vermogen om het alledaagse te verheffen tot kunst blijft een bron van inspiratie voor fotografen over de hele wereld. Zijn nalatenschap leeft voort in de straten van Amsterdam en blijft een belangrijk onderdeel van de Nederlandse artistieke geschiedenis.
John Thomson
John Thomson was een baanbrekende Schotse straatfotograaf uit de 19e eeuw. Zijn werk biedt een onschatbare kijk op de sociale en politieke context van zijn tijd. Zijn documentatie van het leven in Victoriaans Londen onthult de rauwe realiteit van arbeiders, immigranten en straatkinderen.
Thomson’s foto’s dienden als een krachtig middel om de sociale ongelijkheid en armoede van die periode bloot te leggen. Door zijn lens ving hij de harde omstandigheden en de dagelijkse strijd van de arbeidersklasse. Hij leverde daarmee een belangrijke bijdrage aan het algemeen bewustzijn van sociale kwesties.
John Thomson’s nalatenschap als straatfotograaf overstijgt de grenzen van zijn tijd en zijn werk blijft een onschatbare bron van historische en culturele kennis.
Laat je inspireren
Als je geïnspireerd wilt worden als straatfotograaf dan is het erg de moeite om eens te googelen naar straatfotografen in de 19e eeuw.
Mijn werk als straatfotograaf
Zoals je misschien weet ben ik vooral een mensen-fotograaf. Ik houd ervan om mensen te fotograferen in mijn studio, maar in mijn vrije tijd ga ik ook graag de straat op voor een ‘robbertje straatfotografie’. En ook ik ben dan op zoek naar foto’s waarin de sociale en politieke context van ónze tijd tot uitdrukking komt.
Bekijk hier meer van mijn straatfotografie:
Op mijn website heb ik een paar pagina’s gewijd aan mijn werk als straatfotograaf. Klik op de links als je mijn werk wilt zien:
Workshop straatfotografie bij mij volgen?
Ik geef regelmatig workshop straatfotografie voor kleine groepjes enthousiaste liefhebbers. Je bent van harte welkom. Op zaterdag 6 juli is de volgende. Ook in mijn vervolgcursus wordt een les aan straatfotografie besteed.
Blog over straatfotografie
Bekijk via deze link al mijn blogberichten over straatfotografie.
